W dzisiejszym świecie wizualnej komunikacji, gdzie pierwsze wrażenie może przesądzić o sukcesie lub porażce produktu, narzędzia umożliwiające realistyczne przedstawienie koncepcji jeszcze przed jej realizacją zyskują coraz większe znaczenie. W erze cyfryzacji i błyskawicznego podejmowania decyzji, projektanci, marketerzy i przedsiębiorcy potrzebują rozwiązań, które pozwolą im szybko i skutecznie zaprezentować swoje pomysły klientom, inwestorom lub wewnętrznym zespołom.
Jednym z kluczowych narzędzi, które spełnia tę funkcję, jest mockup – graficzna reprezentacja przyszłego produktu lub projektu, która pozwala „zobaczyć przyszłość” zanim cokolwiek zostanie wydrukowane, wdrożone czy wypuszczone na rynek. Mockupy są swoistym pomostem między koncepcją a realizacją, dzięki czemu odgrywają ogromną rolę nie tylko w procesie projektowania graficznego, ale również w testowaniu, sprzedaży i komunikacji.
Czym więc dokładnie jest mockup? Czy to tylko ładna wizualizacja, czy może potężne narzędzie wspierające proces decyzyjny? Kiedy i dlaczego warto z niego korzystać? I wreszcie – czy mockup może zastąpić profesjonalną fotografię produktu? W tym artykule odpowiemy na te pytania, pokażemy realne przykłady zastosowań i porównamy dostępne na rynku narzędzia, które pomogą Ci stworzyć profesjonalne makiety nawet bez doświadczenia w projektowaniu graficznym.
Definicja mockupu – czym dokładnie jest mockup?
Słowo mockup pochodzi z języka angielskiego i w dosłownym tłumaczeniu oznacza „makietę” lub „model”. W kontekście projektowania graficznego, cyfrowego czy produktowego, mockup to wizualna prezentacja projektu, która imituje wygląd końcowego produktu. Tego typu wizualizacja może przyjąć formę statycznego obrazu, makiety przestrzennej 3D lub interaktywnego prototypu użytkowego.
Celem mockupu jest przedstawienie koncepcji w sposób możliwie najbardziej realistyczny – tak, aby odbiorca miał wrażenie obcowania z gotowym produktem. Dzięki temu możliwe jest szybkie zebranie opinii, przeprowadzenie testów użyteczności oraz uniknięcie kosztownych błędów na późniejszych etapach realizacji projektu.
Mockupy mogą być używane zarówno w środowisku cyfrowym, jak i fizycznym. W formie cyfrowej są to zazwyczaj pliki graficzne lub interaktywne makiety tworzone za pomocą specjalistycznego oprogramowania. W wersji fizycznej mogą to być np. nadruki logo na odzieży, prototypy opakowań lub próbki materiałów reklamowych.
Przykłady zastosowania mockupów:
- zaprezentowanie wyglądu aplikacji mobilnej na ekranie smartfona,
- pokazanie etykiety produktu na butelce czy słoiku,
- przedstawienie strony internetowej na ekranie laptopa,
- wizualizacja nadruku na koszulce, torbie lub kubku,
- makieta opakowania produktu, zanim zostanie wyprodukowane.
Mockupy są szeroko stosowane zarówno w branżach kreatywnych (graficy, agencje reklamowe), jak i w biznesie – przez producentów, marketingowców, właścicieli marek czy startupy, które jeszcze przed produkcją chcą sprawdzić, jak będzie wyglądał ich produkt „na żywo”.
Zastosowanie mockupów – kto i dlaczego z nich korzysta?
Mockupy znajdują bardzo szerokie zastosowanie. Z ich pomocą można zaprezentować każdy projekt wizualny w atrakcyjny, profesjonalny sposób. Dzięki nim odbiorcy łatwiej zrozumieją, z czym mają do czynienia – nawet jeśli projekt jest dopiero w fazie koncepcyjnej.
1. Projektowanie graficzne
Graficy i projektanci używają mockupów, by zaprezentować swoje prace klientom. Zamiast pokazywać samo logo na białym tle, mogą przedstawić je na wizytówce, papierze firmowym, szyldzie sklepu czy torbie reklamowej. Taki kontekst sprawia, że projekt staje się bardziej zrozumiały i przemawia do wyobraźni.
Mockupy wykorzystywane w projektowaniu graficznym pozwalają na:
- ocenę kolorystyki i kompozycji,
- przedstawienie różnych wersji logotypu w praktyce,
- przygotowanie prezentacji ofertowej czy portfolio.
2. Web design, UX i UI
W branży projektowania stron internetowych i aplikacji mockupy są niezbędne. Dzięki nim można stworzyć wizualizację interfejsu użytkownika – zarówno na komputerze, jak i urządzeniach mobilnych. Ułatwia to testowanie nawigacji, rozmieszczenia elementów, czytelności tekstu i ogólnego user experience (UX).
Z mockupów w UX/UI korzystają:
- projektanci stron www,
- twórcy aplikacji mobilnych,
- zespoły deweloperskie do komunikacji z klientem i programistami.
3. Branding i identyfikacja wizualna
Dobrze zaprojektowana identyfikacja wizualna to coś więcej niż samo logo. To cały system graficzny, który musi dobrze funkcjonować na różnych materiałach. Dzięki mockupom można sprawdzić, jak elementy brandingu wyglądają na:
- opakowaniach produktów,
- materiałach firmowych,
- stoiskach targowych,
- gadżetach reklamowych.
Mockupy pozwalają zaprezentować spójność wizualną marki, co ma ogromne znaczenie dla rozpoznawalności i budowania profesjonalnego wizerunku.
4. Reklama i marketing
Specjaliści ds. marketingu często korzystają z mockupów do tworzenia kampanii reklamowych i materiałów promocyjnych. Zamiast inwestować w kosztowne sesje zdjęciowe, mogą przedstawić produkt w realistycznym otoczeniu dzięki gotowym szablonom mockupowym. To znacznie skraca czas produkcji materiałów i pozwala testować różne wersje reklam przed finalnym wyborem.
Mockupy wykorzystywane są do:
- przygotowania grafik do social mediów,
- projektowania banerów i reklam internetowych,
- tworzenia ulotek, katalogów i plakatów.
5. E-commerce i sprzedaż online
W sklepach internetowych wygląd produktu to często decydujący czynnik wpływający na zakup. Dlatego właściciele e-commerce coraz częściej wykorzystują mockupy, by pokazać swoje produkty w jak najbardziej atrakcyjny sposób – zwłaszcza wtedy, gdy nie mają jeszcze fizycznych wersji produktu do sfotografowania.
Mockupy w e-commerce są wykorzystywane m.in. do:
- prezentacji odzieży, akcesoriów i gadżetów,
- wizualizacji personalizowanych produktów (np. nadruki na kubkach),
- pokazania opakowań i zestawów produktowych.
Rodzaje mockupów – od szkicu do rzeczywistości
Mockupy dzielimy na kilka kategorii, w zależności od poziomu szczegółowości i stopnia zaawansowania technicznego.
1. Low-fidelity mockupy (low-fi)
To najprostsze, często odręczne szkice, które mają za zadanie pokazać ogólny układ projektu. Niekiedy są rysowane na kartce papieru, a innym razem w prostych narzędziach graficznych. Charakteryzuje je niska szczegółowość – nie skupiają się na kolorach czy typografii, lecz na rozmieszczeniu elementów i przepływie informacji.
Zastosowania low-fi mockupów:
- burze mózgów i spotkania koncepcyjne,
- wczesne testy funkcjonalności i struktury projektu,
- szybkie prototypowanie i konsultacje z klientem.
Ich zaletą jest szybkość wykonania oraz możliwość natychmiastowego wprowadzania zmian.
2. High-fidelity mockupy (hi-fi)
To w pełni dopracowane, realistyczne wizualizacje projektów. Obejmują wszystkie szczegóły – kolory, grafiki, typografię, a czasem nawet podstawowe animacje czy interakcje. Często przygotowuje się je na późniejszych etapach projektu, gdy jego struktura i funkcjonalność są już ustalone.
Zastosowania hi-fi mockupów:
- prezentacje dla klienta lub zarządu,
- testowanie wyglądu na różnych urządzeniach i rozdzielczościach,
- przygotowanie do wdrożenia i developmentu.
Wersje hi-fi mogą być interaktywne – klikając w nie, można „przechodzić” między stronami lub ekranami aplikacji. To szczególnie ważne w UX, gdzie liczy się doświadczenie użytkownika już na etapie testów.
Narzędzia do tworzenia mockupów – w czym projektować?
Dzięki popularności mockupów powstało wiele narzędzi umożliwiających ich tworzenie – zarówno darmowych, jak i płatnych. Wybór zależy od Twojego poziomu zaawansowania, potrzeb projektowych oraz preferowanego stylu pracy.
1. Figma
Jedno z najpopularniejszych narzędzi do projektowania interfejsów. Umożliwia nie tylko tworzenie mockupów, ale także interaktywnych prototypów i współpracę zespołową w czasie rzeczywistym. Idealna dla projektantów UX/UI oraz zespołów pracujących zdalnie.
2. Adobe XD
Profesjonalne narzędzie do tworzenia prototypów i interaktywnych makiet. Integruje się z pakietem Adobe Creative Cloud, co jest szczególnie wygodne dla grafików korzystających również z Photoshopa czy Illustratora.
3. Sketch
Popularny program na macOS, wykorzystywany przez projektantów do tworzenia UI i prototypów aplikacji. Oferuje ogromną liczbę pluginów i gotowych komponentów.
4. Canva
Świetna opcja dla początkujących – prosty interfejs, gotowe szablony i możliwość szybkiego tworzenia grafik marketingowych. Doskonała do prostych mockupów wizytówek, plakatów, postów społecznościowych itp.
Porównanie narzędzi do tworzenia mockupów – które warto wybrać?
W zależności od celu, poziomu zaawansowania użytkownika oraz rodzaju projektu, wybór odpowiedniego narzędzia do tworzenia mockupów może się znacząco różnić. Na rynku dostępnych jest wiele aplikacji – od prostych kreatorów online, po zaawansowane programy dla profesjonalistów. Poniżej przedstawiamy zestawienie najpopularniejszych narzędzi, ich mocnych stron i zastosowań.
Krótkie podsumowanie
- Jeśli tworzysz interfejsy, wybierz Figma, Adobe XD lub Sketch.
- Do marketingu i social mediów wystarczy Canva czy Photoshop.
Jeśli jesteś profesjonalnym grafikiem – nie ma nic bardziej elastycznego niż Adobe Photoshop.
Jak stworzyć mockup krok po kroku?
Korzyści z używania mockupów – dlaczego warto z nich korzystać?
Wykorzystanie mockupów w procesie projektowania to obecnie nie tylko standard, ale i konieczność. Pozwalają one na szybką ocenę estetyczną i funkcjonalną projektu bez ponoszenia wysokich kosztów związanych z fizyczną produkcją. Mockup to narzędzie, które łączy wizję z rzeczywistością – doskonale wspiera kreatywną pracę, komunikację z klientem, a także podejmowanie decyzji biznesowych.
Poniżej przedstawiamy najważniejsze zalety korzystania z mockupów w różnych branżach.
1. Realistyczna prezentacja projektu
Mockupy umożliwiają zaprezentowanie projektu w realistycznym, kontekstowym otoczeniu. Zamiast pokazywać klientowi sam plik PDF z grafiką lub layout strony, projektant może przedstawić gotowy produkt „w użyciu”.
Przykład:
- Zamiast przesyłać samą etykietę w pliku graficznym, projektant pokazuje ją umieszczoną na butelce – od razu widać, jak będzie się prezentować na półce sklepowej.
- Zamiast surowego layoutu strony, klient ogląda ją w kontekście konkretnego urządzenia – np. na ekranie laptopa lub smartfona.
To zwiększa zrozumienie, budzi emocje i ułatwia podejmowanie decyzji – klient nie musi sobie niczego wyobrażać.
2. Szybsze podejmowanie decyzji przez klienta
Dzięki realistycznemu podglądowi gotowego projektu, klienci mogą dużo szybciej zdecydować, czy dana koncepcja im odpowiada. Mockupy skracają czas potrzebny na iteracje, eliminują nieporozumienia i ograniczają ryzyko rozczarowań.
Dlaczego?
Ponieważ klient od razu widzi, jak jego projekt „działa” w praktyce – nie tylko jako wizja graficzna, ale jako część realnego świata. To zmienia sposób oceny: przestaje być abstrakcyjna, staje się praktyczna.
3. Lepsza komunikacja w zespole
Mockupy doskonale sprawdzają się jako narzędzie komunikacyjne w zespołach kreatywnych i deweloperskich. Projektanci, programiści, marketingowcy i klienci mogą rozmawiać o konkretnych elementach projektu w kontekście wizualnym, a nie tylko tekstowym.
Zalety w pracy zespołowej:
- Uspójnienie wizji między działami (np. projektowym i technicznym).
- Jasne określenie oczekiwań klienta.
- Eliminacja nieporozumień związanych z abstrakcyjnymi opisami („bardziej dynamiczna strona” czy „nowoczesne logo”).
4. Wczesne wykrywanie błędów projektowych
Mockupy pozwalają przetestować i ocenić projekt jeszcze przed jego wdrożeniem. Dzięki temu można szybko zauważyć nieczytelne elementy, niedopasowaną kolorystykę czy nieintuicyjny układ strony. Wczesna diagnoza błędów to oszczędność czasu i pieniędzy.
Przykład:
- W przypadku projektowania interfejsu użytkownika (UI) mockup może ujawnić, że przyciski są za małe na urządzeniach mobilnych lub że ważna informacja jest słabo widoczna.
5. Oszczędność kosztów i czasu produkcji
Zamiast inwestować w drogie prototypy, druk próbny czy pełne wdrożenie, można najpierw stworzyć mockup i zobaczyć, czy wszystko działa zgodnie z założeniami. Mockupy pozwalają uniknąć kosztownych błędów oraz ograniczyć liczbę poprawek na późniejszych etapach projektu.
To szczególnie ważne w przypadku:
- produkcji opakowań,
- druków reklamowych,
- personalizowanych produktów,
- budowy aplikacji i serwisów internetowych.
6. Profesjonalny wygląd materiałów promocyjnych
Mockupy doskonale nadają się do przygotowywania wizualizacji marketingowych – od postów na social mediach, przez bannery reklamowe, aż po prezentacje inwestorskie. Dzięki nim nawet najprostszy projekt może wyglądać jak finalny, gotowy produkt.
Zalety dla marketerów i przedsiębiorców:
- Szybkie generowanie atrakcyjnych wizualnie grafik.
- Możliwość prezentacji oferty produktowej bez konieczności organizowania sesji zdjęciowej.
- Idealne rozwiązanie przy przedsprzedażach i kampaniach crowdfundingowych – produkt może jeszcze nie istnieć fizycznie, ale jego mockup już sprzedaje.
7. Wsparcie procesu testowania UX (user experience)
Interaktywne mockupy – zwłaszcza te wykonane w programach typu Figma czy Adobe XD – pozwalają testować wrażenia użytkownika bez potrzeby pisania ani jednej linijki kodu. Można sprawdzić, czy nawigacja jest intuicyjna, czy użytkownik trafia tam, gdzie powinien, oraz jakie elementy działają najlepiej.
Dzięki temu:
- unika się frustracji użytkownika końcowego,
- testuje się różne warianty układów,
- tworzy się lepsze, bardziej przyjazne produkty.
8. Możliwość prezentacji różnych wariantów projektu
Mockupy pozwalają łatwo stworzyć kilka wersji tej samej koncepcji. Klient może wtedy porównać np. trzy różne projekty opakowania, trzy warianty kolorystyczne strony internetowej czy dwa sposoby rozmieszczenia menu.
To bardzo ułatwia podejmowanie decyzji, a jednocześnie pozwala projektantowi wyjść z inicjatywą i zaprezentować alternatywy – co zwiększa profesjonalizm i wartość jego pracy.
9. Zwiększenie szans na sprzedaż produktu lub pomysłu
Mockupy często wykorzystywane są nie tylko w projektowaniu, ale również w sprzedaży idei – np. w startupach, kampaniach crowdfundingowych czy prezentacjach przed inwestorami. Dobrze przygotowany mockup może zadecydować o tym, czy dana koncepcja zostanie sfinansowana i wcielona w życie.
Mockupy wspierają:
- sprzedaż produktów, które jeszcze nie powstały,
- testowanie zainteresowania rynkowego,
- prowadzenie kampanii promocyjnych przed premierą produktu.
10. Alternatywa dla zdjęć produktów
Mockupy stanowią wygodną i tańszą alternatywę dla tradycyjnych zdjęć produktów. O ile fotografie wymagają logistyki, sprzętu, modeli, oświetlenia i edycji, mockup można wygenerować w kilka minut, korzystając z gotowych szablonów.
Oczywiście zdjęcia mają swoją wartość, zwłaszcza w finalnych materiałach reklamowych czy katalogach. Jednak na etapie koncepcji, promocji przedsprzedażowej lub testowania zainteresowania produktem – mockupy są bezkonkurencyjne pod względem:
- szybkości wykonania,
- kosztów produkcji,
- elastyczności zmian.
Korzyści z używania mockupów – dlaczego warto z nich korzystać?
Wykorzystanie mockupów w procesie projektowania to obecnie nie tylko standard, ale i konieczność. Pozwalają one na szybką ocenę estetyczną i funkcjonalną projektu bez ponoszenia wysokich kosztów związanych z fizyczną produkcją. Mockup to narzędzie, które łączy wizję z rzeczywistością – doskonale wspiera kreatywną pracę, komunikację z klientem, a także podejmowanie decyzji biznesowych.
Poniżej przedstawiamy najważniejsze zalety korzystania z mockupów w różnych branżach.
1. Realistyczna prezentacja projektu
Mockupy umożliwiają zaprezentowanie projektu w realistycznym, kontekstowym otoczeniu. Zamiast pokazywać klientowi sam plik PDF z grafiką lub layout strony, projektant może przedstawić gotowy produkt „w użyciu”.
2. Szybsze podejmowanie decyzji przez klienta
Dzięki realistycznemu podglądowi gotowego projektu, klienci mogą dużo szybciej zdecydować, czy dana koncepcja im odpowiada. Mockupy skracają czas potrzebny na iteracje, eliminują nieporozumienia i ograniczają ryzyko rozczarowań.
3. Lepsza komunikacja w zespole
Mockupy doskonale sprawdzają się jako narzędzie komunikacyjne w zespołach kreatywnych i deweloperskich. Projektanci, programiści, marketingowcy i klienci mogą rozmawiać o konkretnych elementach projektu w kontekście wizualnym, a nie tylko tekstowym.
4. Wczesne wykrywanie błędów projektowych
Mockupy pozwalają przetestować i ocenić projekt jeszcze przed jego wdrożeniem. Dzięki temu można szybko zauważyć nieczytelne elementy, niedopasowaną kolorystykę czy nieintuicyjny układ strony. Wczesna diagnoza błędów to oszczędność czasu i pieniędzy.
5. Oszczędność kosztów i czasu produkcji
Zamiast inwestować w drogie prototypy, druk próbny czy pełne wdrożenie, można najpierw stworzyć mockup i zobaczyć, czy wszystko działa zgodnie z założeniami. Mockupy pozwalają uniknąć kosztownych błędów oraz ograniczyć liczbę poprawek na późniejszych etapach projektu.
6. Profesjonalny wygląd materiałów promocyjnych
Mockupy doskonale nadają się do przygotowywania wizualizacji marketingowych – od postów na social mediach, przez bannery reklamowe, aż po prezentacje inwestorskie. Dzięki nim nawet najprostszy projekt może wyglądać jak finalny, gotowy produkt.
7. Wsparcie procesu testowania UX (user experience)
Interaktywne mockupy – zwłaszcza te wykonane w programach typu Figma czy Adobe XD – pozwalają testować wrażenia użytkownika bez potrzeby pisania ani jednej linijki kodu. Można sprawdzić, czy nawigacja jest intuicyjna, czy użytkownik trafia tam, gdzie powinien, oraz jakie elementy działają najlepiej.
8. Możliwość prezentacji różnych wariantów projektu
Mockupy pozwalają łatwo stworzyć kilka wersji tej samej koncepcji. Klient może wtedy porównać np. trzy różne projekty opakowania, trzy warianty kolorystyczne strony internetowej czy dwa sposoby rozmieszczenia menu.
To bardzo ułatwia podejmowanie decyzji, a jednocześnie pozwala projektantowi wyjść z inicjatywą i zaprezentować alternatywy – co zwiększa profesjonalizm i wartość jego pracy.
9. Zwiększenie szans na sprzedaż produktu lub pomysłu
Mockupy często wykorzystywane są nie tylko w projektowaniu, ale również w sprzedaży idei – np. w startupach, kampaniach crowdfundingowych czy prezentacjach przed inwestorami. Dobrze przygotowany mockup może zadecydować o tym, czy dana koncepcja zostanie sfinansowana i wcielona w życie.
10. Alternatywa dla zdjęć produktów
Mockupy stanowią wygodną i tańszą alternatywę dla tradycyjnych zdjęć produktów. O ile fotografie wymagają logistyki, sprzętu, modeli, oświetlenia i edycji, mockup można wygenerować w kilka minut, korzystając z gotowych szablonów.
Mockup czy zdjęcie produktu- co bardziej się opłaca?
Jednym z najczęstszych dylematów w projektowaniu materiałów wizualnych – zarówno reklamowych, jak i produktowych – jest wybór między mockupem a rzeczywistym zdjęciem produktu. Oba rozwiązania mają swoje zalety i wady, a decyzja powinna być uzależniona od celu, etapu projektu oraz budżetu.
Mockup – zalety i ograniczenia
Zalety:
- Szybkość i elastyczność: Mockupy można stworzyć w bardzo krótkim czasie, nawet w kilka minut, wykorzystując gotowe szablony i narzędzia online.
- Niskie koszty: W porównaniu do sesji zdjęciowej, stworzenie mockupu jest tanie – nie wymaga wynajmu fotografa, studia, modeli ani oświetlenia.
- Możliwość natychmiastowej edycji: W każdej chwili możesz zmienić kolor, układ, grafikę lub inne elementy bez konieczności robienia nowej „sesji”.
- Zastosowanie w przedsprzedaży: Doskonałe rozwiązanie dla produktów, które jeszcze nie powstały fizycznie – np. odzież, książki, urządzenia elektroniczne, opakowania.
- Wielowariantowość: Łatwo przygotować wiele wersji jednego projektu – np. trzy kolory tego samego kubka z logo klienta.
Ograniczenia:
- Brak fizycznego realizmu: Mimo że dobre mockupy wyglądają bardzo profesjonalnie, nie zastąpią one zdjęcia prawdziwego produktu w 100% – brak im faktury, światła i subtelnych niedoskonałości, które często czynią produkt bardziej „realnym” i atrakcyjnym.
- Zależność od szablonów: Jeśli nie masz umiejętności graficznych lub nie korzystasz z zaawansowanego oprogramowania, jesteś ograniczony gotowymi layoutami – co może skutkować brakiem oryginalności.
Zdjęcia produktów – zalety i ograniczenia
Zalety:
- Najwyższa jakość i realizm: Nic nie odda lepiej wyglądu produktu niż profesjonalne zdjęcie z odpowiednim oświetleniem, tłem i stylizacją.
- Wysoka wiarygodność: Klienci często bardziej ufają realnym zdjęciom niż wizualizacjom – szczególnie w branży e-commerce.
- Pełna kontrola nad detalami: Możesz pokazać fakturę materiału, sposób wykonania, proporcje czy detale techniczne.
Ograniczenia:
- Kosztowność: Profesjonalna sesja zdjęciowa to spory wydatek – obejmuje pracę fotografa, wynajęcie studia, obróbkę graficzną, transport produktów itd.
- Długi czas realizacji: Organizacja sesji, przygotowanie materiałów i obróbka zdjęć to proces trwający często kilka dni, a nawet tygodni.
- Brak elastyczności: Każda zmiana koncepcji (np. kolor, wersja językowa, inne logo) może wymagać ponownego wykonania zdjęcia.
Kiedy wybrać mockup, a kiedy zdjęcie?
W praktyce najlepszym rozwiązaniem często jest połączenie obu: najpierw przygotowanie mockupu w celach projektowych i testowych, a następnie wykonanie profesjonalnych zdjęć gotowego produktu. W ten sposób maksymalizujemy efektywność i ograniczamy ryzyko.
Podsumowanie
Mockupy to niezwykle przydatne narzędzie w procesie projektowym, które pozwala na realistyczne przedstawienie koncepcji przed jej realizacją. Ułatwiają komunikację, oszczędzają czas i koszty oraz pozwalają na szybkie wprowadzanie zmian. Choć nie zastąpią w pełni fotografii produktowej, zwłaszcza w kontekście prezentacji rzeczywistych produktów, stanowią doskonałe uzupełnienie procesu projektowego i marketingowego.
